Gemeenten hebben inkomensondersteunende regelingen voor inwoners met een laag inkomen. Maar die hulp bereikt lang niet alle huishoudens die het nodig hebben. Dat maakt deze huishoudens extra kwetsbaar en werkt nieuwe problemen in de hand. Gemeenten willen daarom inkomensondersteuning meer onder de aandacht brengen en het gebruik stimuleren.
Formulierenbrigades, vrijwilligers thuisadministratie, sociaal raadslieden, maatschappelijk werkers en financieel experts ondersteunen mensen met een laag inkomen bij het aanvragen van voorzieningen. Tijdens inloopspreekuren of bij mensen thuis helpen zij om aanvraagformulieren in te vullen en de benodigde documenten te verzamelen. En niet voor niets. Als mensen met een laag inkomen gebruik maken van regelingen, kunnen (grotere) problemen worden voorkomen.
Energietoeslag als voorbeeld
Inkomensondersteuning wordt (veel te) vaak niet benut. De doelgroep goed bereiken kan wel. Dat bewijst de energietoeslag (winter 2022), die volgens een berekening van de VNG een bereik had van 90%. Hoe kwam dat? De regeling was veel in het nieuws en er was minder schaamte, want iedereen had last van hogere energiekosten. Een grote groep kreeg de toeslag automatisch op de rekening gestort en er werd veel ondersteuning aangeboden bij het aanvragen. Bovendien was de toeslag onvoorwaardelijk, dus geen risico om later weer terug te moeten betalen. Laten we de redenen voor niet-gebruik eens optellen bij dit succes. Wat kunnen gemeenten daar dan van leren:
- Maak regelingen eenvoudig en eenduidig.
- Koppel regelingen aan elkaar. Waarom moeten mensen hun gegevens steeds opnieuw invullen, bewijsstukken overhandigen en de hand ophouden bij allerlei verschillende potjes?
- De meeste mensen die recht hebben op regelingen zijn in beeld bij de gemeente. Ken automatisch toe of benader mensen pro-actief. Let op signalen van geldzorgen en maak de mogelijkheid om aanspraak te maken op inkomensondersteuning bespreekbaar binnen alle afdelingen van gemeentelijke dienstverlening, bedrijfsleven, gezondheidszorg en welzijnsorganisaties.
- Werk op basis van vertrouwen en benader mensen met empathie. Er is veel schaamte en schroom om ondersteuning te vragen.
- Werk stress-sensitief. Dat betekent dat je het mensen niet nog moeilijker maakt met ingewikkelde formulieren, onoverzichtelijke procedures of andere drempels.
- Geef informatie over regelingen via verschillende kanalen; de lokale- en wijkkranten, lokale radio en televisiezenders, websites en sociale media. Vraag aan de mensen die wel gebruik maken om het door te vertellen.
- Zorg voor laagdrempelige voorzieningen, zoals inloopspreekuren, vrijwilligersinzet of financieel cafés, waar mensen terecht kunnen met vragen. Bied verschillende vormen van ondersteuning aan. Niet iedereen wil op dezelfde manier benaderd en geholpen worden.
Reserveer voldoende geld voor inkomensondersteuning
Door het grote bereik van de energietoeslag hadden gemeenten te weinig budget om de kosten voor het uitkeren en uitvoeren van de energietoeslag te dekken. Gemeente houden ook bij andere inkomensondersteunende regelingen in de begroting rekening met niet-gebruik. Stimuleren van gebruik van regelingen betekent dus ook ruimte vrijmaken in de begroting om het te kunnen bekostigen. Op de lange termijn verdient deze investering zich terug, omdat het nieuwe problemen afremt. Zo voorkom je een domino-effect van opvolgende problematiek.
